Aure Séguier
30-05-2013
Maurici Romieu, Andrieu Bianchi e Loís Gaubèrt venon de publicar en cò de Vent Terral lo « Diccionari d'expressions e locucions occitanas ».
Las edicions Vent Terral venon de publicar una aisina que serà fòrça utila per la transmission d’una lenga mai autentica e mai cargada culturalament. S’agís del « Diccionari d’expressions e locucions occitanas » de Maurici Romieu, Andrieu Bianchi e Loís Gaubèrt. Recampa de locucions comparativas, coma « magre coma un rastèl », e metaforicas, coma « far trempar la merluça » que vòl dire « prene un banh ».
Trenta ans de trabalh
Aquel obratge es la resulta d’un trabalh fòrça long. « Ai començat sol en 1982 », çò conta Maurici Romieu. Pendent dètz ans, faguèt puslèu un trabalh de recèrca. Tot comencèt amb d’enquèstas que realizèt dins lo parçan de Rodés, alprèp de locutors natius. « Dins aqueles enregistraments, trobèri de locucions », çò conta. Mas aquestas foguèron daissadas de costat en 1993 per èstre represas en 2004. Aquí comencèt per Maurici Romieu un trabalh titanic de constitucion d’un fichièr de locucions. Recaptava de fichas dins un tirador. « Cada còp qu’una locucion me veniá, o cada còp qu’una locucion me fasiá pensar a una autra locucion, la notavi amb qualques elements, coma un contèxte », se remembra.
Puèi encontrèt Loís Gaubèrt, qu’èra a l’epòca professor al licèu de Morencs, en Bearn. « èra fòrça interessat per mon trabalh e me prepausèt son ajuda », çò conta Maurici Romieu. Son collèga tornèt legir lo fichièr e i ajustèt d’autras locucions que se remembra. « Lo fichièr s’enriquiguèt fòrça. Al començament i aviá un còrpus de dos cents o tres cents locucions. Passèrem a quicòm coma 3 000 », çò ditz Maurici Romieu. Mas s’arrestèron pas aquí. Loís Gaubèrt prenguèt sa retirada e tornèt dins lo parçan de Ledèrgas, dins Roergue, d’ont èra originari. I culhiguèt de novèlas locucions. E fin finala, al moment ont arrestèron la redaccion de lor diccionari, n’avián quicòm coma 6 000.
Aquel obratge es estat realizat dins una mira de necessitat de clartat. « Aquela matèria èra un pauc esbrigalhada dins totes los diccionaris. Quand los consultavi, me mainavi que balhavan pas totes las meteissas locucions. Lo Tresaur balhava taben jol nom de locucions de provèrbis o de dictons. Pensèri que caliá un pauc clarificar aquela situacion », çò explica Maurici Romieu. Es Andriu Bianchi qu’aguèt l’idèa de fargar un diccionari. « Me faguèt comprene que podiam pas daissar aquela matèria, que ne caliá far quicòm », çò conta. « M’ajudèt a concebre la presentacion d’aquel diccionari, mas tanben la realizacion materiala dels articles : de qué caliá botar dedins, cossí caliá presentar las causas... ».
Dos nivèls
Mas aquò, tornamai, demandèt fòrça trabalh. La mesa en forma començèt en 2010, e i calguèt tornar dessús mantun còp. Fin finala, totas las locucions son presentadas del meteis biais. I a primièr, solide, l’expression. Puèi son sens es explicat en occitan. Seguisson de contèxtes dins los quals es emplegada. « Generalament, son de contèxtes que son estats ausits. Mas avèm tanben de còps de contèxtes literaris, preses dins una òbra d’autor conegut », çò explica Maurici Romieu. Se la locucion es estada trobada dins un dels quatre diccionaris de referéncia – lo Trésor dou Félibrige, l’Alibert, lo « Dictionnaire patois-français du département de l’Aveyron » de l’abat Vayssier e lo Cantalausa – es atestat.
« Aquò son los elements basics », çò ditz. « Après i a un segond nivèl pels que vòlon anar pus luènh dins la compreneson del foncionament de la locucion ». I a malurosament qualques locucions per las qualas es pas estat possible d’explicar lo foncionament, o alara per las qualas se pòdon sonque far d’ipotèsis. Mas dins la màger part dels cases, son decorticadas menimosament.
Lo diccionari compren tanben dos indèxes per ajudar a la recèrca. Lo primièr es un indèx alfabetic de totas las locucions de l’obratge. « Atal, qualqu’un qu’a un pauc una idèa de la locucion que vòl cercar la pòt trobar amb aquel indèx », çò explica Maurici Romieu. Lo segond es un indèx nocional. Es utile pels qu’an una nocion en cap e que vòlon veire s’existís una locucion qu’i correspond.
« I a de nocions que son plan representadas e d’autras qu’o son pas tant. Avèm pres la lenga coma èra, es a dire qu’avèm pas inventat de locucions per çò que n’i aviá pas per tala o tala nocion », çò ditz. L’idèa d’aqueles dos indèx es èra de far un obratge pedagogic. Es en mai çò que precisa la quatrena de cobèrta : « ajudarà escolans e estudiants, mèstres e curioses a comprene e a integrar dins lor practica aqueles biaisses de dire e de significar ».
Mas lo trabalh es pas acabat. Primièr perque las expressions d’aquel diccionari son totas en parlar lengadocian. « Avèm causit de tractar sonque las locucions en lengadocian perque la matèria èra tròp abondosa e podiam pas, a dos o tres, mestrejar completament totas las locucions de l’occitan », çò explica Maurici Romieu. Mas a mai per aquela varianta, demòran causas de far. Dempuèi 2010, quora an clavat la redaccion de l’obratge, an ja recampat mai de 350 locucions novèlas que calrà espleitar. Pel moment, i a pas cap de projècte previst a partir d’aquela matèria, mas per Maurici Romieu, la calrà pas daissar dormir tròp longtemps.
Inf. : Vent Terral, Pôle d’activité Val 81 — F81340 Valence d’Albigeois.
Tel. : 05 63 56 46 87.
Prètz : 29 euros + 3 euros de pòrt.